Mobiliteit verandert, maar we blijven altijd 'on the move'
Denk mee met Janneke Derksen over de snelweg van de toekomst
DUIVEN - Janneke Derksen (26), opgegroeid in Groessen, studeerde 2018 af aan de Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten (KABK) in Den Haag, afstudeerrichting Interior Architecture. Inmiddels werkt ze als junior-ontwerper bij Buro Sant en Co, landschapsarchitecten in Den Haag. Janneke woont in Rotterdam maar reist, wanneer ze kan, naar de Liemers voor een bezoek aan familie en vrienden.
Bij haar ouders in Duiven vertelt Janneke over haar afstudeerproject en haar deelname eind oktober aan de Dutch Design Week (DDW), de beurs voor designers in Eindhoven. Haar afstudeerproject heet 'On the move' (vertaald 'onderweg') en schetst de beweegbare publieke ruimte van morgen oftrwel de snelweg met haar verzorgingsplaatsen.
Onderwerp en naam zijn niet zomaar gekozen: Janneke heeft een sterke fascinatie voor de snelweg en vooral de verzorgingsplaatsen. "Die verzorgingsplaatsen boeiden mij als kind al. Ik heb drie zussen en wij gingen met onze ouders jaarlijks op vakantie naar Ameland. Onderweg stopten we een keer bij zo'n verzorgingsplaats. Ik keek dan geboeid naar alles wat er op zo'n plaats gebeurde. Mijn zussen waren altijd blij als we weer verder reden. Voor anderen is de snelweg slechts een netwerk dat hen van A naar B brengt. Voor mij was de snelweg toen al meer dan dat netwerk van A naar B."
Nieuwe ontwikkelingen
Janneke: "De snelweg en de verzorgingsplaatsen zijn democratisch, het is van ons allemaal, iedereen mag ze gebruiken en er is geen verschil tussen eerste en tweede klas. Ze zullen altijd blijven, maar gebruik en functie zullen de komende jaren veranderen, omdat onze maatschappij en mobiliteit veranderen. Als we straks elektrisch rijden, zijn de tankstations met diesel en gas overbodig. Wat wordt dan het nieuwe gebruik? Auto's rijden straks niet alleen elektrisch maar zullen zelfrijdend zijn. Zicht en beleving veranderen dan naar 360 graden. Dit zal invloed hebben op de taal van de snelweg, de informatieoverdracht. Wat het ook wordt, nieuwe ontwikkelingen hebben invloed op gebruik en inrichting van snelweg én verzorgingsplaatsen."
Een leuk feitje: veel mensen weten niet wat wordt bedoeld met de term 'verzorgingsplaatsen'. Tijdens haar onderzoek en tijdens de Dutch Design Week vraagt Janneke aan mensen te tekenen wat het eerst bij hen op komt bij het woord verzorgingsplaats. Dat zorgt voor verrassende reacties. Mensen tekenen ziekenhuizen, rode kruisen of een EHBO-post. Dat 'verzorgingsplaats' het officiële jargon is voor het tankstation of de parkeerplek langs de snelweg is bij velen onbekend. En dat terwijl in Nederland langs snelwegen zo'n 250 verzorgingsplaatsen liggen!
A12
Bij de eindpresentatie van haar project 'On the move' gebruikt Janneke een drie meter lang stuk metaal, hangt daar papier overheen en schetst hierop de hele snelweg A12. De A12 is niet zomaar gekozen: de snelweg is een belangrijke verbinding tussen Nederland en Duitsland én doorkruist de Liemers waar haar roots liggen.
Janneke maakt papieren autootjes en vrachtwagens met magneetjes eronder zodat ze aan het metaal blijven 'kleven'. Op het lange stuk papier tekent en schrijft ze haar uiteenlopende creatieve ideeën voor de verzorgingsplaatsen van de toekomst: een standaard picknick tafel dat de tijdelijke 'woonkamer' voor snelweggebruikers wordt tot try-outs met parkeerplekken van vrachtwagens om zo potentiële nieuwe functionele ruimtes te creëren.
Anonimiteit
"Ik ben een paar uur gaan kijken bij De Schaars, de eerste verzorgingsplaats met tankstation aan de A12 in Nederland ná de grensovergang bij Bergh. Daar staan veel vrachtwagens en ik zie deze als verplaatsbare muren die steeds opnieuw tijdelijke ruimtes creëren. Wat als deze vrachtwagens niet naast elkaar maar in een vierkant staan geparkeerd? Dan ontstaat daar binnenin een mooie beschutte plek voor veel sociale interactie. Veel vrachtwagens hebben witte zijkanten. Die witte vlakken lenen zich prima voor projectie van een film", vertelt Janneke. Alle ideeën staan op het 'drie meter papier', geschetst óf met woorden vervat in kreten, zoals 'Tijdloze bochten' of 'How anonymous do you want to be?' Janneke legt de vraag uit. "Je merkt dat passanten vrij anoniem gebruik (willen) maken van de verzorgingsplaats. Ze blijven het liefst dicht bij hun auto en zoeken geen contact met de omgeving. Mijn vraag is hoe anoniem wil je daar zijn en hoe anoniem zullen we op dit soort plekken in de toekomst zijn? In mijn ontwerp staat de 'toilet tower', een glazen toren als toilet. Als je mensen uitlegt dat door de snelheid voorbijrijders jou niet zullen zien, wordt zo'n glazen toilet dan eerder gebruikt? Het is een mooi experiment om te onderzoeken hoe belangrijk anonimiteit is voor de gebruiker van een verzorgingsplaats, maar ook hoe we tegenwoordig omgaan met anonimiteit.
Hergebruik
Voor Janneke is hergebruik belangrijk. "Kijk nou naar de tankstations, het zijn afspiegelingen van een tijdperk. Zulke gebouwen breek je niet af maar geef je een andere functie als ze de huidige verliezen. Maak er een museum van met wetenswaardigheden over de omgeving of zet er een bioscoop in waar passanten zich even kunnen ontspannen voordat ze verder rijden. Het is zonde als het icoon van de snelweg - het tankstation - zou verdwijnen." De nieuwsgierige vraag is waar haar fascinatie voor tankstations vandaan komt. Janneke peinst even en zegt dan dat binnen haar familie twee generaties een tankstation runden. "Als klein kind liep ik daar zo af en toe rond en nu ik erover nadenk, vermoed ik dat mijn fascinatie hiermee te maken heeft. Het zit een beetje in mijn genen."
'Nopurpose collective'
Over genen gesproken: Janneke omschrijft zichzelf als een creatieveling en een dromer. Ze maakt onderdeel uit van de 'Nopurpose collective', een collectief van jonge internationale architecten en ontwerpers dat bij het ontwerpen geen vooraf bepaald einddoel voor ogen heeft maar een doel (ontwikkeling) dat met gevoel (intuïtie) heel natuurlijk tot stand komt. En precies dat heeft Janneke met haar project ook voor ogen. 'On the move' is een lange termijn ontwerp- en onderzoeksproject dat altijd in beweging zal zijn omdat ontwikkelingen dat ook zijn. De titel is daarop gekozen: onderweg op de snelweg en onderweg naar nieuwe ideeën en functies voor de verzorgingsplaatsen. Om de twee jaar wordt gekeken hoe het project ervoor staat. In 2020 wil Janneke het snelwegfestival organiseren: het eerste moment van reflectie om de resultaten van het onderzoek te plaatsen in de nieuwe ontwikkelingen. Muziek, kunst en cultuur zullen er ook zijn, maar het gaat vooral om het vieren van de snelweg als dé nieuwe beweegbare publieke ruimte van morgen. "Verzorgingsplaatsen worden, als het aan mij ligt, multifunctionele plaatsen en speculeren we verder dan worden het in de toekomst eindbestemmingen waar mensen doelbewust willen stoppen. Dan plannen we niet alleen maar A naar B, maar plannen we ook die bewuste stop!", legt Janneke uit.
Dutch Design Week
Janneke gaat zelf verder met haar afstudeerproject. "Omdat het mijn droom is en die wil ik zelf verwezenlijken. Dat kost tijd maar gelukkig geeft mijn werkgever mij die ruimte en tijd, zoals bij DDW", verklaart ze haar stap. Ze schrijft haar project in bij het 'Young Alumni Programma' (YA!) van de Beroepsorganisatie Nederlandse Ontwerpers (BNO) en YA faciliteert haar deelname aan de Dutch Design Week (DDW).
'Het is zonde als het
icoon van de snelweg
- het tankstation -
zou verdwijnen'
Janneke over haar deelname: "Aan het begin vond ik het spannend want om mij heen stonden ontwerpers met eindproducten van product design tot illustraties. Ik had alleen het drie meter lange schetsontwerp van de A12 met daarop mijn uiteenlopende ideeën. Bezoekers konden hierop reageren of zelf met ideeën komen. En dit sprak de bezoeker aan, want: 'Ff een break van 'design' om meegenomen te worden in het schetsverhaal van de snelweg.' Ik kreeg mooie reacties, mensen die wilden meedenken of mij wezen op subsidies voor de uitvoering of op mogelijke samenwerkingen in Kiev, Oekraïne."
'On the Move' is een 15-jarig strategisch ontwerp- en onderzoeksproject dat de verzorgingsplaats gaat verkennen, door interventies te gebruiken als een manier om verandering teweeg te brengen. Janneke doet dit project samen met gebruikers, vakgenoten en crossovers. Netwerken zijn voor haar belangrijk.
Wil jij ook meedenken? Kijk dan op haar LinkedIn of stuur haar een mail: janneke_derksen@hotmail.com.
